“ ฝีดาษลิง ” รุนแรงแค่ไหน วัคซีนไข้ทรพิษช่วยป้องกันได้จริงไหม?

Olymp Trade ชุมชนออนไลน์ นักเทรด

โรค “ ฝีดาษลิง ” หรือ Monkeypox ที่กำลังระบาดในประเทศแถบยุโรป ที่กำลังมีผู้ป่วยโรคฝีดาษลิงเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง ผู้ป่วยโรคฝีดาษลิง จะมีอาการคล้ายคลึงกับไวรัสไข้ทรพิษ (ฝีดาษคน: smallpox) โดยจะมีไข้และมีฝีหนองคันเกิดขึ้นตามผิวหนังกระจายไปทั่วร่างกายใน 1-3 วันแรก และอาจทำให้เสียชีวิตได้           

 “โรค ฝีดาษลิง ” เกิดจากอะไร 

ไวรัสฝีดาษลิง อยู่ในสกุล ไวรัสออร์โทพ็อกซ์ (Orthopoxvirus) ของวงศ์  พ็อกซ์วิริดี้ (Poxviridae) และคำว่า pox ก็หมายถึง ฝีหนอง ไวรัสฝีดาษลิงถูกค้นพบครั้งแรกในปี พ.ศ. 2501 เป็นการระบาดของโรคที่คล้ายฝีดาษ ซึ่งเกิดในห้องแล็บวิจัยที่มีการเลี้ยงลิงไว้ในนั้น แม้ไม่ได้มีหลักฐานว่าลิงเป็นสาเหตุของการระบาดครั้งนั้น แต่คนก็ตั้งชื่อโรคนี้ว่า ฝีดาษลิง       

ปัจจุบัน องค์การอนามัยโลกคาดว่า สัตว์ตามธรรมชาติที่เป็นพาหะของโรคนี้ จริงๆ น่าจะเป็นพวกสัตว์ฟันแทะ เช่น พวกหนูและกระรอกในป่าของอัฟริกา ดั้งนั้นปกติแล้วโรคนี้ จะพบในทวีปอัฟริกา และมักพบในสัตว์มากกว่า แต่เมื่อไม่นานมานี้ มีรายงานข่าวว่ามีการตรวจพบโรคฝีดาษลิงในบางประเทศแถบยุโรปด้วย โดยในประเทศโปรตุเกส พบเคสยืนยันแล้ว 5 ราย และมีเคสต้องสงสัยอีก 15 ราย ตรวจพบในกรุงลิสบอน ทั้งหมดเป็นผู้ชาย และส่วนใหญ่เป็นคนหนุ่ม ที่มีแผลตามผิวหนังแต่อาการยังไม่รุนแรงอะไร สำหรับในสหราชอาณาจักร หรือประเทศอังกฤษ มีรายงานว่าพบผู้ติดเชื้อทั้งหมด 7 ราย จากกลุ่มชายที่เป็นเกย์และไบเซ็กชวล ในกรุงลอนดอน และในประเทศสเปน พบเคสต้องสงสัย 8 ราย ที่ยังรอการพิสูจน์ยืนยันผล

อาการของโรค

โรคฝีดาษลิง เป็นตระกูลเดียวกับโรคฝีดาษในคน แต่แพร่ระบาดได้ยากกว่า มีอาการรุนแรงน้อยกว่า และทำให้เสียชีวิตได้น้อยกว่า ผู้ติดเชื้อมักจะมีอาการป่วยนาน 2-4 สัปดาห์ และมีระยะฟักตัว (ตั้งแต่ติดเชื้อจนมีอาการ) ประมาณ 5-21 วัน มีอาการดังต่อไปนี้

  1. เป็นไข้ 
  2. ปวดหัว ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ ปวดหลัง 
  3. หนาวสั่น 
  4. เหนื่อย อ่อนเพลีย  
  5. ต่อมน้ำเหลืองบวม (ซึ่งเป็นจุดแตกต่างสำคัญจากโรคฝีดาษในคน) 

เมื่อเริ่มเป็นไข้ จะมีตุ่มคันที่ดูน่ากลัวเกิดขึ้นใน 1-3 วัน ส่วนมากจะเริ่มที่ใบหน้า และกระจายไปตามร่างกาย บางคนอาจขึ้นไม่เยอะ แต่บางก็คนอาจมีเป็นพันตุ่ม โดยตุ่มจะนูนใหญ่ขึ้น มีหนองข้างในเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ จน “สุก” และแตกเป็นแผล

การติดต่อของโรค “ฝีดาษลิง”

มนุษย์สามารถติดเชื้อไวรัสโรคนี้ได้จากการถูกสัตว์ที่ติดเชื้อนั้นกัดหรือข่วน และจากการกินเนื้อของมัน       

ส่วนการติดต่อจากคนที่ติดเชื้อ เกิดได้โดยการสัมผัสกันโดยตรง หรือจับเสื้อผ้าที่นอน ที่ปนเปื้อนเชื้ออยู่  ไวรัสก็จะเข้าสู่ร่างกายผ่านรอยแผลบนผิวหนัง หรือระบบทางเดินหายใจ หรือเนื้อเยื่อที่มีเมือก (เช่น ดวงตา จมูก ปาก) ส่วนใหญ่ การแพร่จากคนสู่คน จะผ่านละอองฝอยขนาดใหญ่จากทางเดินหายใจ (เช่น หยดน้ำลาย น้ำมูก สารคัดหลั่ง) ทำให้เชื้อมักเดินทางไปไม่ไกลนัก แต่ยังต้องเว้นระยะห่าง นอกจากนี้การระบาดที่พบตอนหลัง ทำให้ผู้เชี่ยวชาญหลายท่านเชื่อว่า การมีเพศสัมพันธ์ก็มีโอกาสจะแพร่เชื้อได้ เนื่องจากกิจกรรมทางเพศนั้น ทำให้คนทั้งสองมาอยู่ใกล้ชิดกัน 

วัคซีน ไข้ทรพิษ สามารถป้องกันโรค ฝีดาษลิง ได้?

ศ.นพ.ธีระวัฒน์ เหมะจุฑา (หมอธีระวัฒน์) ผู้อำนวยการศูนย์วิทยาศาสตร์สุขภาพโรคอุบัติใหม่ คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย โพสต์เฟซบุ๊กส่วนตัว (ธีระวัฒน์ เหมะจุฑา Thiravat Hemachudha)โดยมีข้อความว่า 

“ฉีดวัคซีนไข้ทรพิษ จะอยู่ได้นานเท่าใด?          
ในยุคของฝีดาษลิงเชื่อกันว่าคนที่เคยฉีดวัคซีนไข้ทรพิษ (ทั้งนี้ประเทศไทยเลิกฉีดไปในปี 2523) จะยังสามารถป้องกันฝีดาษลิงได้ ประมาณ 85%   ทั้งนี้ระบบภูมิคุ้มกันยังต้องดีอยู่   มีการศึกษาในวารสารนิวอิงแลนด์ตั้งแต่ปี 2007 ในบุคลากรที่ทำงาน จำนวน 45 คน ในศูนย์สัตว์ จำพวกลิง ที่โอเรกอน   
ทั้งนี้มีการเจาะเลือดเก็บตัวอย่างเป็นระยะอย่างต่อเนื่องโดยเฉลี่ยประมาณ 15 ปี  ประมาณ 60% ยังคงมีภูมิคุ้มกันอยู่ ทั้งนี้ประเมินกันว่าระยะเวลาตรึ่งชีวิต จะอยู่ประมาณ 90 ปี   และเป็นกลไกของ memory B cell independent long lived plasma cells (ไม่ใช่ dependent-short lived) และด้วยความที่วัคซีนเป็นเชื้อเป็น  
อย่างไรก็ตามต้องไม่ลืมว่าไม่ใช่ทุกคนที่ฉีดวัคซีนไข้ทรพิษไปแล้วจะป้องกันไข้ฝีดาษลิงได้ ดังข้างต้น   และวัคซีนยุคใหม่ยังคงใช้กันสำหรับคนที่มีความเสี่ยงสูงมากแม้ว่าอาจจะมีผลข้างเคียง <วัคซีนไข้ทรพิษในสมัยโบราณที่เกิดสมองอักเสบได้แม้ว่าจะไม่มากแต่อัตราเสียชีวิตสูงถึง 50%”

หมอธีระวัฒน์ เหมะจุฑา โพสต์ ฝีดาษลิง ก่อนหน้านี้คุณหมอธีระวัฒน์ ยังโพสต์ด้วยว่า

“ฝีดาษลิง (วานร) ไวรัสแพร่ออก เมื่อเริ่มมีอาการ ไม่สบายแล้ว ดังนั้น ถ้าคนไม่สบายแล้ว และยังคลุกคลีสัมผัส กับคนอื่นมากเท่าใด ก็มีโอกาสแพร่เชื้อได้มากเท่านั้น และคนที่ติดเชื้อละลอกสอง จะปรากฏอาการภายใน 1- 2 สัปดาห์ แต่อาจนานได้ถึง 3 สัปดาห์ ทำให้โรคแพร่กระจายออกไปได้กว้างยิ่งขี้น การติดเชื้อในประเทศอังกฤษคล้ายเป็นการแพร่ในชุมชน โดยที่รายต่อมาไม่ได้สัมผัสกับรายแรกและไม่ได้กลับจากพื้นที่ต้นตอแต่ข้อดีของไวรัสตัวนี้ก็คือ ความสามารถในการแพร่ติดต่อ ยังอยู่ในระดับต่ำมาก ไม่ได้หมายความว่าทุกคนที่คลุกคลี จะติดทุกคน แต่ต้องกักตัว 21 วัน เมื่อทราบว่าได้สัมผัส ในปี 2020 องค์การอนามัยโลกได้รายงานว่ามีผู้ที่น่าจะติดเชื้อฝีดาษลิง 4594 รายและเสียชีวิต 171 ราย (case fatality ratio 3.7%) แต่ทั้งนี้ไม่ได้รับการยืนยันด้วยการตรวจพีซีอาร์”

หมอธีระวัฒน์ เหมะจุฑา อธิบายเรื่อง ฝีดาษลิง

แนวทางการป้องกัน “โรคฝีดาษลิง”

ข้อมูลจาก ศ.นพ.ยง ภู่วรวรรณ หัวหน้าศูนย์เชี่ยวชาญเฉพาะทางด้านไวรัสวิทยาคลินิก ภาควิชากุมารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ระบุว่า การป้องกันเบื้องต้นสำหรับประชาชนทั่วไปทำตามข้อปฏิบัติเหล่านี้

  1. ล้างมือบ่อย ๆ ด้วยสบู่หรือ แอลกอฮอล์เจล 
  2. งดรับประทานของป่า หรือปรุงอาหารจากสัตว์ป่า 
  3. หลีกเลี่ยงการสัมผัสสัตว์ป่าที่มาจากพื้นที่เสี่ยง หรือสัตว์ป่าป่วย 
  4. หลีกเลี่ยงการสัมผัสผู้ที่มีประวัติมาจากพื้นที่เสี่ยงและมีอาการ 
  5. ในกรณีที่พบผู้สงสัยว่าจะติดเชื้อฝีดาษลิง แนะนำให้แยกผู้ป่วย ป้องกันระบบทางเดินหายใจของผู้ใกล้ชิด และนำส่งสถานพยาบาลที่สามารถแยกกักตัวผู้ป่วยได้  
  6. หลีกเลี่ยงการเลี้ยง หรือนำเข้าสัตว์ป่าจากต่างประเทศที่ไม่ทราบประเทศต้นทาง

 หากมีเชื้อฝีดาษลิงเข้ามาในประเทศไทยจริง ศูนย์วิทยาศาสตร์ฯ  จุฬาฯ สามารถตรวจไวรัสจากฝีดาษลิงได้ โดยใช้ระยะเวลา 1-2 วัน เนื่องจากต้องตรวจทางห้องปฏิบัติการ หากตรวจหาเชื้อได้เร็ว และกักตัวกลุ่มเสี่ยงได้ ก็จะช่วยป้องกันการแพร่ระบาดครั้งนี้ได้ เพราะโรคนี้ยังไม่มียารักษา ไม่เหมือนกับประเทศที่มีการพัฒนาทางการแพทย์แล้ว ส่วนอัตราเสียชีวิตยังมีน้อยกว่า 1% ถือว่าไม่น่ากลัวมากนัก 

ใครคือกลุ่มเสี่ยง 

โรคฝีดาษลิง อาจเกิดได้ในเด็กและผู้ที่มีภูมิคุ้มกันต่ำ ส่วนผู้สูงอายุเคยได้มีการปลูกฝี หรือรับวัคซีนฝีดาษไปก่อนหน้านี้  ยังไม่มีใครตอบได้ว่า ภูมิคุ้มกันจะยังคงอยู่หรือไม่

olymptrade-login

olymp-trade-thai-facebook-group-button

**การลงทุนมีความเสี่ยง โปรดระมัดระวังในการลงทุน และลงทุนด้วยความไม่ประมาท**

บทความอื่นๆ ที่น่าสนใจ

1 Star2 Stars3 Stars4 Stars5 Stars (16 votes, average: 4.94 out of 5)
Loading...

21 ข้อคิดเห็น

  1. มุจรินทร์
    01.06.2022 at 19:17 — ตอบกลับ

    โรคฝีดาษลิง มันน่ากลัวมากเลยนะคะ น่ากลัวกว่าโควิดซะอีก เพราะว่า โควิด เป็นแล้วแค่มีอาการคล้ายเป็นไข้เฉยๆ ไม่ได้รุนแรงอะไร แต่โรคฝีดาษลิงนี่สิ มีอาการรุนแรง และมีสิ่งปกติที่ร่างกายด้วย น่ากลัวมาก มีแผลพลุพอง มองดูแล้ว น่ากลัวค่ะ เราไม่อยากให้โรคนี้เข้าไทยเลยค่ะ ตอนนี้สถานการณ์ก็กำลังจะดีขึ้นอยู่แล้ว ไม่อยากให้แย่ลงไปอีกค่ะ กว่าจะฟื้นตัวได้ ก็เอาเรื่องเหมือนกันนะ

  2. ชัยณรงค์
    03.06.2022 at 15:43 — ตอบกลับ

    ผมได้ยิน ได้ฟังแล้ว โรคฝีดาษลิง เป็นอะไรที่น่ากลัวนะครับ รองๆจากโควิด19 เลย มันน่ากลัวซะจริงๆ ดีมากเลยครับ ที่โอลิมเทรดได้นำเสนอเกี่ยวกับเรื่องนี้ แต่ผมอดสงสัยไม่ได้เลยครับ ว่าข่าวแบบนี้ มันจะมีผลอะไรกับการเทรดหรือป่าวครับ เพราะผมเคยรู้มาว่า การเทรดข่าว ก็มีผลกับการเทรดเช่นกัน แล้วอีกอย่างผมสามารถติดตามข่าวสารได้จากที่ไหนบ้างครับ

  3. Banjong
    06.06.2022 at 14:17 — ตอบกลับ

    ผมติดตามข่าวทุกวันเลยครับ เกี่ยวกับ ฝีดาษลิง เพราะเป็นโรคที่น่ากลัวอีกโรคนึงที่กำลังระบาดอยู่ตอนนี้ ผมเองได้แต่ภาวนาว่า อย่าให้มาถึงไทยเลยครับ เพราะกลัวจะเป็นเหมือนกับสถานการณ์โควิด19 มันจะทำให้การใช้ชีวิต และการทำงานของผมแย่ลงไปอีก ตอนนี้กำลังที่จะฟื้นตัวได้ครับ อยากให้ประเทศเรามีมาตรการป้องกันและรองรับเป็นอย่างดี รวมถึงวัคซีนป้องกันด้วยครับ จะดีมากๆเลย

    • Olymp Trade ชุมชนออนไลน์ นักเทรด
      07.06.2022 at 20:00 — ตอบกลับ

      ขอบคุณสำหรับคอมเม้นต์จร้า

  4. ทีระวัฒน์
    08.06.2022 at 12:19 — ตอบกลับ

    โรคฝีดาษลิง เป็นโรคที่เกิดจากลิง หรอครับ แล้วมันสามารถติดต่อจากลิงสู่คนได้อย่างไรครับ ผมเห็นคนจำนวนมากพูดถึงเรื่องนี้ค่อนข้างมาก ผมเป็นกังวลมากครับ รุ้สึกกลัว และหวาดระแวง เพราะ มีอาการค่อนข้างนาน ผมกลัวว่าจะเป็นผลเสียกับงานของผม ถ้าเกิดขึ้นจริงๆ ผมต้องทำอย่างไรครับ ตอนนี้มีวัคซีนหรืออะไรป้องกันหรือป่าวครับ

  5. Jaturong
    13.06.2022 at 18:37 — ตอบกลับ

    โรค Covid19 ว่าน่ากลัวแล้ว รักษานานและติดง่ายมาก กว่าจะทำการกักตัวครบกำหนดก็ 15 วันในช่วงแรกๆ และหลังๆ 10 วัน อีกอย่างโควิดยังไม่หายเลย ยังจะมามีโรคฝีดาษลิง เข้ามาอีก นี่ผมจะต้องระแวงหรือระวังอีกแล้วใช่หรือป่าวครับ มีวิธีการป้องกันหรือป่าวครับ แล้วอีกอย่างหากเราเข้าข่ายที่จะติด ผมจะต้องกักตัวกี่วันครับ เท่ากับโควิดหรือป่าว?

    • Olymp Trade ชุมชนออนไลน์ นักเทรด
      15.06.2022 at 21:21 — ตอบกลับ

      ต้องกักตัว 21 วันจร้า

  6. ฉวีวรรณ
    15.06.2022 at 19:29 — ตอบกลับ

    โรคฝีดาษลิง มันน่ากลัวยิ่งกว่าโควิดอีกนะคะ เห็นจากในข่าวแล้ว ขนลุกเลยค่ะ คล้ายๆกับสะเก็ดเงินเลย ไม่อยากจะคิดเลย ถ้ามันสามารถเข้าไทย และแพร่เชื้อได้ เราทุกคนจะเป็นอย่างไร ถ้ามีวัคซีนป้องกันก็คงจะดีสินะคะ แต่ตอนนี้ยังไม่ได้ยินเลยว่า มีวัคซีนป้องกัน หรือยาต้านในไทย ทุกวันนี้ก็อยู่อย่างหวาดระแวงมากๆค่ะ ไม่อยากจะออกไปไหนเลย การใช้ชีวิตก็เปลี่ยนไปมาก ตั้งแต่มีโควิดมานี้ ลำบากมากค่ะ ไหนจะต้องกักตัวแล้วกักตัวอีก นี่แค่ 14 วันยังขนาดนี้เลย ไม่อยากจะคิด ถ้าได้กัก 21 วัน หุหุ

    • Olymp Trade ชุมชนออนไลน์ นักเทรด
      15.06.2022 at 21:16 — ตอบกลับ

      พยายามติดตามข่าวสาร และระมัดระวังตัวเองด้วยจร้า

  7. อนันตพงศ์
    21.06.2022 at 21:37 — ตอบกลับ

    Covid ว่าน่ากลัวแล้ว ไม่มีใครอยากจะติด เพราะหากติดต้องทำการรักษาตัวที่โรงพยาบาลอย่างน้อย 14 วัน หลังจากหาย ก็ต้องทำการกักตัวที่บ้านอีก 14 วัน รวมๆแล้วก็เกือบเดือนนึงเต็มๆเลยครับ ผมไม่ได้กลัวเสียชีวิตหรอกคับ แต่มันเสียเวลามากครับ ไม่สามารถไปไหนมาไหนได้สะดวกเหมือนเมื่อก่อน แต่พอมาเจอโรคฝีดาษลิงแล้ว โอ้มายกอด กักตัว 21 วัน พระเจ้า ไม่ต้องทำอะไรแล้วครับ งานก็ไม่ต้องทำ เงินก็ไม่มี ไม่อยากจะคิดถึงอนาคตเลยครับ

  8. Phatcharin
    22.06.2022 at 20:09 — ตอบกลับ

    กักตัวจากโควิดว่านานแล้ว มาเจอโรคฝีดาษลิงนี่ หนักไปอีกกก 21 วันเชียวแหร่ะ ไม่ต้องทำการทำงานกันแล้วจร้าาาาา อย่าให้เจอที่ไทยเลยนะคะ หวาดกลัวและระเเวงมากตอนนี้ โควิดยังไม่มีอาการเยอะขนาดนี้เลยค่ะ อีกอย่างรักษาไม่กี่วันก็หาย ยิ่งตอนนี้มีวัคซีนแล้วด้วย อาการก็ไม่รุนแรงเท่าไหร่ แต่โรคฝีดาษลิงนี่สิ เป็นแล้วไม่รู้จะรักษายังไง ใช้วัคซีนอะไร ตอนนี้ติดตามข่าวอย่างหนักเลยค่ะ

  9. โจเน่
    27.06.2022 at 19:13 — ตอบกลับ

    ผมเห็นทุกวันครับเกี่ยวกับข่าว ฝีดาษลิง ที่กำลังแพร่ระบาดอยู่ช่วงนี้ แต่ผมคิดว่า มันคงจะไม่เกิดขึ้นที่ประเทศไทยนะครับ ไม่อยากให้เข้ามาเลย เพราะ ถ้าติดแล้วจะต้องกักตัว รักษาอาการนานมาก ส่งผลกระทบกับการทำงานแน่นอนครับ นี่แค่โควิด 19 ก้ยังต้องหอบงานมาทำที่บ้านด้วย ผมเองจะบอกว่า กลัว ก็กลัว น่ะ ตอนนี้ก็ยังไม่มียาวัคซีนหรือยารักษา ช่วยกันป้องกันด้วยนะครับ อย่าให้สถานการณ์ซ้ำรอยเดิม เศรษฐกิจกำลังจะดีขึ้นครับ

    • Olymp Trade ชุมชนออนไลน์ นักเทรด
      27.06.2022 at 22:14 — ตอบกลับ

      ใช่จร้า ช่วยกันระมัดระวัง และป้องกันด้วยนะคะ

  10. ชัชนันท์
    29.06.2022 at 21:04 — ตอบกลับ

    ผมว่าโรคฝีดาษลิง ก้เหมือนกับ โควิด 19 นั่นแหร่ะครับ แรกๆก็กลัวกันทั้งนั้น แต่พอหลังๆมา มีวัคซีนป้องกัน มียารักษา ทุกคนไม่กลัวเลย ติดก็แค่รักษา เป็นโรคที่รักษาหายได้ แค่จะมีอาการรุนแรงกับผู้ที่มีโรคประจำตัวและสูงวัย หรือผู้มีภูมิน้อยเท่านั้นแหร่ะครับ ฝีดาษลิงก็คงจะเหมือนๆกับโควิด แรกๆก็ตื่นตระหนก หลังๆมาก็เคยชิน แต่อาการของโควิดเป็นคล้ายๆหวัด ไม่ได้น่ากลัวสักเท่าไหร่ แต่ฝีดาษลิงนี่สิ มีตุ่มและเกล็ดที่แสดงออกมา มันน่ากลัวตรงนี้แหร่ะ กลัวผู้คนรังเกียจมากครับ ขนาดโควิดคนยังรังเกียจไม่กล้าเข้าใกล้ ฝีดาษลิง นี่คงจะหนีสิบหมื่นลี้แน่ๆเลยครับ

  11. Loft
    09.08.2022 at 23:55 — ตอบกลับ

    ฝีดาษลิง ไม่เห็นน่ากลัวเท่าไหร่เลย ทั่วโลกตายยังไม่ถึงร้อยคนเลย การแพร่ระบาดก็ถือว่าไม่รุนแรง แต่ที่รุนแรงก็คือข่าวนี่แหละที่ทำให้คุณกลัว ตัวเลขที่เขานับมาจำนวนคนติดเชื้อจำนวนคนตายแต่ก็ลืมไปว่ามันเป็นจำนวนทั้งโลกซึ่งพอเป็นจำนวนทั้งโลกแล้วมันก็ถือว่าไม่เยอะน้อยกว่าคนที่ตายด้วยโรคมะเร็งรายวันด้วยซ้ำ โรค ฝีดาษลิง เป็นโรคติดต่อก็จริง เปิดการแพทย์สมัยนี้ก็น่าจะรักษาได้แล้วไหมอย่างน้อยก็ไม่ทำให้มันแย่ไปกว่านี้หรือสามารถยึดชะลออาการรักษาตามอาการได้ไหม

ให้ความคิดเห็น

อีเมลของคุณจะไม่แสดงให้คนอื่นเห็น ช่องข้อมูลจำเป็นถูกทำเครื่องหมาย *

แชร์

“ ฝีดาษลิง ” รุนแรงแค่ไหน วัคซีนไข้ทรพิษช่วยป้องกันได้จริงไหม?